De Utrechtse Alliantie Regenboog 50+werkt aan een blijvende ontwikkeling van kennis en kunde voor de ondersteuning van LHBTIQA+-ouderen en inclusief werken. Daarmee zorgt zij ervoor ouderen waardig oud kunnen worden en voorkomt discriminatie, uitsluiting en eenzaamheid.
De belangenorganisaties Roze50+ en U op leeftijd hebben samen met Buurtteams Utrecht, zorgorganisatie Careyn, welzijnsorganisatie DOCK, vrijwilligerskoepel NIZU en de gemeente Utrecht op 11 december 2023 de alliantie gelanceerd.
De alliantie wil voorkomen dat de aandacht voor regenboogouderen steeds opnieuw op de agenda moet worden gezet. U op leeftijd heeft in 2022 een kwartiermaker aangesteld die de alliantie vormgeeft. De gemeente Utrecht heeft hiervoor financiën beschikbaar gesteld.
Achtergrond
Regenboogouderen ( LHBTIQA+-personen vanaf 50 jaar) hebben het bij het ouder worden vaak lastiger dan heteroseksuele senioren. Dit houdt verband met de heteronormatieve cultuur waar wij in opgegroeid zijn. Hiermee samenhangend hebben onwetendheid en taboes nog steeds hun uitwerking op individuen en groepen. We weten dat de individuele – en de maatschappelijke emancipatie van LHBTIQA+-personen nog niet in de volle omvang voltooid is. Verinnerlijkte normen en waarde en gevoelens van “anders zijn” hebben soms nog negatieve effecten op het welzijn van jongere en oudere LHBTI+-personen.
Ook de geëmancipeerde LHBTIQA+ worden ouder en afhankelijker. Uit recent onderzoek van Movisie wordt duidelijk dat er relatief vaker sprake is van gevoelens van eenzaamheid van oudere LHBTIQA+; dat er soms sprake is van weer “terug in de kast” gaan; van pestgedrag in verpleeg-/ verzorgingssetting. Dat men de weg niet weet te vinden naar activiteiten waar men zichzelf kan zijn (al dan niet met gelijkgestemden); ook mantelzorg kan een probleem worden bij het ouder worden door het gegeven dat er vaak geen kinderen werden geboren binnen een relatie van LHBTIQA+. (Inmiddels is dit aan het veranderen).
Personeel van organisaties voor zorg en welzijn zijn niet altijd op de hoogte van verschillende leefstijlen van LHBTIQA+. Dit geldt ook voor 1e en de 2e lijns hulpverlening en de gespecialiseerde hulpverlening, waaronder de GGZ. Niet altijd is gender en seksuele gerichtheid een onderwerp waarbij bijvoorbeeld zorgpersoneel zich thuis voelt.
Er kan spake zijn van handelingsverlegenheid bij verzorgend personeel in de contacten met (oudere) trans-personen.
Momenteel is diversiteit en inclusiviteit “hot” (gelukkig!). En het is een goede zaak dat ook beleidsmakers hier werk van maken. Te vaak echter blijft de discussie hangen in een algemene notie dat “iedereen” van belang is; dat in deze tijd iedereen inmiddels “zichzelf wel kan zijn” en dat discriminatie iets is van vroeger of dat “wij ze niet kennen”.
Diversiteit en inclusiviteit is soms ook een thema dat zich beperkt tot het bespreken van de multiculturele samenleving.
Om werkelijk ruimte te maken voor “de ander” en werkelijke maatschappelijke en culturele verandering te bewerkstelligen is het belangrijk om het gesprek juist zeer expliciet te voeren en voorbij het “wensdenken” te durven kijken. Om in gesprek te gaan met bewoners en hun naasten en interesse te tonen. Het gesprek werkt veelal direct tot ontspanning en een gevoel van veiligheid.
Onderzoek toont aan dat taboes nog steeds werkzaam zijn. Soms voelen mensen zich ondanks gelijke rechten nog steeds buitengesloten. Denk in dit verband ook aan de recente bewegingen als #Metoo en de Black Lives Matters-beweging die het mechanisme blootleggen van achtergesteld zijn en buitengesloten worden (met de gewelddadige uitwassen die dit met zich mee kan brengen).
Steunende netwerken van vrienden, familie maar ook van professionals zijn van grote waarde om jezelf te kunnen en durven zijn. Evenals wet- en regelgeving en beschermende instituties.
Regenboogbeleid en ouderen
Veel gemeenten zijn zgn. Regenbooggemeente geworden en hebben beleid geformuleerd in deze. Als uitvloeisel hiervan hebben partijen de handen samen met de gemeente ineen kunnen slaan en zijn er veranderingen en verbeteringen in gang gezet. Belangrijkste winst is versterken van de zichtbaarheid van LHBTIQA+-personen en het bespreekbaar maken van de thematiek.
In 2008 is het Consortium Roze 50+ gestart als samenwerkingsverband van ANBO, COC Nederland, MOVISIE en Schorer/Vilans. In 2009 werd het Ambassadeursnetwerk Roze 50+ opgericht. In Utrecht was AxionContinu in 2010 de eerste zorgaanbieder die in het bezit kwam van een Roze Loper(zorglocatie Tolsteeg). In het najaar van 2012 hebben de Gemeente Utrecht, COC Midden Nederland en AxionContinu samen uitgesproken dat alle verpleeg- en verzorgingshuizen in Utrecht de Roze Loper krijgen. Ook Careyn behaalde een Roze Loper voor een van haar locaties. U-Centraal was de eerste welzijnsorganisatie die in 2018 een Roze Loper behaalde, evenals een van de voorgangers van de sociaal makelorganisatie DOCK.
| De Roze Loper heeft als doel de sociale acceptatie en inclusie van LHBTI+ in zorg- en welzijnsinstellingen te bevorderen. De Roze Loper is een officieel keurmerk, dat wordt uitgereikt na een traject dat leidt naar sociale acceptatie van seksuele diversiteit in de zorg- gevolgd door een audit door een onafhankelijke Certificerende Instelling. Cliënten voelen zich bij een Roze Loper organisatie meer gezien, voelen zich veilig en geaccepteerd in hun seksuele en genderidentiteit. Daarnaast wordt de Roze Loper organisatie zelf meer inclusief naar minderheidsgroepen in het algemeen. De Roze Loper kan gebruikt worden in woonzorg- en thuiszorginstellingen, in organisaties voor mensen met een beperking, welzijnsorganisaties, GGZ en ziekenhuizen. |
In 2020 constateerden de toenmalige Cosbo stad Utrecht (nu: U op leeftijd) en de ambassadeurs Roze 50+ echter dat binnen de organisaties de Roze Loper niet werd gecontinueerd. Er vonden geen trainingen meer plaats van nieuw personeel en er was geen formatie meer beschikbaar om de Roze Loper actueel te houden. Er bleek dus geen sprake te zijn van inbedding c.q. duurzaamheid van beleid. Gevraagd naar de redenen hiervoor werd o.a. naar voren gebracht, dat het behalen van een kwaliteitskeurmerk niet meer van deze tijd is of dat de oorspronkelijke trekkers niet meer in dienst waren. Alle organisaties onderschreven nog wel het belang van het hebben van aandacht voor LHBTI+-ouderen.
Deze signalen waren reden om in gesprek te gaan met de gemeente Utrecht. Immers de Roze Loper wordt expliciet genoemd als belangrijk instrument in de Regenboogagenda 2019-2022 van de gemeente. Afgesproken werd dat de gemeente en de ambassadeurs Roze 50plus samen in gesprek zouden gaan met organisaties voor zorg en welzijn in Utrecht om de thematiek en de signalen te bespreken en mogelijk te komen tot een gezamenlijk actieplan waarin ook de Roze Loper weer een plek kon krijgen.
Regenboog50+ Utrecht: duurzame aandacht
In oktober 2020 is een start gemaakt met een verkennende brainstorm naar situatie en beleid m.b.t. ouder wordende LHBTIQA+ personen in Utrecht. Hieraan namen diverse organisaties voor zorg en welzijn deel. Deze hebben met elkaar besloten dat het belangrijk is om de aandacht voor de ouder wordende LHBTIQA+ -personen weer op de agenda te zetten en vooral om concrete stappen gaan zetten en ervoor te zorgen dat er duurzaam aandacht wordt besteed aan de thematiek, zodat we niet iedere vier jaar opnieuw hoeven te beginnen. Dat heeft geleid tot de oprichting van deze Utrechtse Alliantie Regenboog 50+ die op 11 december 2023 is gelanceerd.